Gezondheid abracadabra van de OES

In de OES database en bij de nestvermeldingen staan allerlei vermeldingen en afkortingen… maar wat is dat nou eigenlijk? En hoe belangrijk is dat dan? En wat betekend zo’n uitslag voor jouw (toekomstige-) hond? We proberen in ‘normale taal’ uit te leggen wat alle afkortingen betekenen:

HD- Heup Dysplasie

Het is een aandoening van de heupen. Het heupgewricht bestaat uit een heupkop, een heupkom en het gewrichtskapsel. Bij een afwijking aan dit heupgewricht kan op den duur artrose ontstaan. De artrose kan veel klachten en pijn veroorzaken; De hond wordt kreupel en heeft moeite met bewegen. Afhankelijk van de ernst en symptomen van de afwijking kan de impact minimaal zijn, of leiden tot ingrijpende operaties of euthanasie van de hond.

De uitslag

Alle fokdieren dienen te worden gecontroleerd op HD. De uitslag wordt in gradaties aangegeven: A, B, C, D, of E. (voor honden beoordeeld vóór 2002 was dit “vrij, TC, +/-, +,of  ++“ ) De uitslag A betekend vrij van zichtbare afwijkingen, B betekend lichte afwijkingen, C = twijfelachtig, D vertoond serieuze symptomen, E betekend ernstige symptomen.

De kwalificatie wordt gegeven door de Raad van Beheer aan alle dieren die officieel beoordeeld zijn n.a.v. röntgenfoto’s. De uitslag van dit onderzoek is vastgelegd en beschikbaar in de database van de RvB. De meeste rasverenigingen raden aan om slechts met A of B te fokken. En C uitsluitend in combinatie met A.

Is het erfelijk… en wat betekend dat voor mijn hond?

HD wordt voor 30% veroorzaakt door erfelijkheid en 70% voeding en beweging. HD-vrije ouderdieren geven dus geen garantie op een HD vrije hond, maar beperken de risico’s. Goede voorlichting van de fokker aan eigenaren is crusiaal om een pup op te laten groeien tot een gezonde hond zonder HD.

Cataract

Cataract of grauwe staar is een oogziekte ofwel een abnormale troebeling van de lens en/of de lenskapsel.  Cataract kan aangeboren of verkregen zijn. Ouderdieren kunnen preventief worden gecontroleerd op cataract. Wanneer ze ‘vrij’worden verklaard, zegt dit dat ze vrij zijn van symptomen en dus geen lijder zijn. Dit wil niet zeggen dat de hond het niet zal krijgen of vererven.

Cataract doet geen pijn. Bovendien is het oog voor de meeste huisdieren een minder belangrijk zintuig dan voor bijvoorbeeld de mens. Honden leven in een wereld van geuren en geluiden en van voelen. De ogen geven aanvullende informatie. Daarom kunnen honden zich doorgaans ongelooflijk goed aan een verminderd gezichtsvermogen aanpassen. Slechtziende honden blaffen ’s avonds soms wat sneller of zijn wat angstiger. Als ze plotseling blind worden hebben ze meestal enkele maanden nodig om zich aan te passen. Maar op zich is blindheid bij een hond geen reden voor euthanasie.

De uitslag

Alle honden kunnen worden gecontroleerd door een  erkende ‘ECVO oog arts’. Hiervan zijn er maar een paar in Nederland/België.  De lijst met ECVO artsen vind je hier. Honden kunnen de kwalificaties krijgen: “Vrij, Niet vrij, Twijfel geval, Voorlopig niet vrij”. De uitslag van dit onderzoek is vastgelegd en beschikbaar in de database van de RvB. Lijders moeten worden uitgesloten voor elk fokprogramma!

Is het erfelijk… en wat betekend dat voor mijn hond?

Cataract bij de hond vererft bijna altijd recessief.  Bij recessief vererven komt pas iets tot uiting, als beide ouders drager zijn van het gen. 2 cataract-vrije ouderdieren geven dus geen garantie op cataract-vrije nakomelingen, maar beperken de risico’s met >75%. Er is helaas nog geen DNA test voor deze ziekte.

PRA

PRA is een netvliesafwijking die tot blindheid leidt. Het begint meestal met slecht zien in het donker (nachtblindheid) en leidt uiteindelijk na enkele jaren tot volledige blindheid. Er bestaat geen behandeling voor PRA.

De uitslag

Alle ouder-dieren kunnen worden gecontroleerd door een  ‘ECVO oog arts’. Hiervan zijn er maar een paar in Nederland/Belgie. Honden kunnen de kwalificaties krijgen: “Vrij, Niet vrij, Twijfel geval, Voorlopig niet vrij”. Lijders moeten worden uitgesloten voor elk fokprogramma!

Is het erfelijk… wat betekend dat voor mijn hond?

PRA-vrije ouderdieren geven dus geen garantie op een PRA vrije nakomelingen, maar beperken de risico’s met >75%. PRA vererft altijd autosomaal recessief.  Dit betekend dat de ziekte tot uiting komt, als beide ouders drager zijn van het gen. Waren de ouders zelf niet blind, dan moeten zij dus op zijn minst dragers van het PRA-eigenschap zijn als hun nakomeling een lijder is. Er is helaas nog geen DNA test voor deze oogziekte.

PCD

PCD is de afkorting van Primaire Ciliaire Dyskinesie. PCD is een aangeboren, erfelijke aandoening waarbij de trilharen slecht bewegen. Trilharen bevinden zich op een aantal plaatsen in het lichaam, onder andere in de luchtwegen en in de geslachtsorganen. In de luchtwegen zorgen de trilharen voor het ‘schoonhouden’ van de longen. Bij honden met PCD kunnen de trilharen deze taak niet of niet goed uitvoeren. Hierdoor verloopt de afvoer van slijm trager en blijven stofdeeltjes en ziektekiemen langer in de luchtwegen, waardoor eerder infecties kunnen ontstaan.

Lijders aan PCD hebben een geringe kans op overleven en de meeste pups sterven al in het nest of jonge leeftijd.

De uitslag

Alle ouder-dieren kunnen worden gecontroleerd door middel van een DNA test. De hond krijgt een uitslag “VRIJ” (of +/+) hetgeen zegt dat de hond het gen niet draagt, dus vrij is van de ziekte en geen drager is. Of de uitslag “DRAGER” (of +/-) dit betekend dat de hond het gen draagt, maar zelf gezond is.  Of de uitslag “LIJDER” (of -/-) deze hond heeft de ziekte. De uitslagen worden gegeven door erkende .

Is het erfelijk… en wat betekend dat voor mijn hond?

PCD vererft altijd autosomaal recessief.  Dit betekend dat de ziekte tot uiting komt, als beide ouders drager zijn van het gen. PCD-vrije ouderdieren geven dus altijd PCD-vrije nakomlingen. Wanneer 1 ouder vrij is, en 1 ouder drager is worden er gezonde pups geboren, maar kan 25% van de pups drager zijn. Zolang een drager niet met een andere drager wordt gekruist, zullen er geen lijders worden geboren. Lijders moeten worden uitgesloten voor elk fokprogramma!

MDR1

Multi Drug Resistance is een erfelijke overgevoeligheid voor sommige geneesmiddelen. De hond krijgt na toediening van deze geneesmiddelen last van vergiftigingsverschijnselen. Bij de normale, gezonde hond wordt het hersenweefsel beschermd tegen hoge concentraties stoffen, zoals geneesmiddelen, die in de bloedbaan circuleren. Het “Multidrug Resistance-1 gen” zorgt voor de aanmaak van een bepaald eiwit (P-glycoproteïne), dat het overschot aan deze stoffen terugpompt naar de bloedbaan, zodat ze niet in de hersenen ophopen. Wanneer het MDR1-gen afwijkend is, werkt deze pompfunctie niet of onvoldoende.

Een hond met dit MDR1 defect kan na toediening van bepaalde geneesmiddelen allerlei neurologische stoornissen krijgen, bewusteloosheid en in coma raken. De dieren gaan overmatig speekselen en braken. Een deel van de honden krijgt een vertraagde hartslag, gevolgd door zuurstofgebrek en daling van de lichaamstemperatuur. In het ergste geval kunnen de dieren komen te overlijden.

De medicijnen zijn bepaalde pijnstillers, verdovingsmiddelen, hartmedicatie, medicijnen tegen vuurwerkangst en ook middelen tegen vlooien en wormen. De recente lijst van risico geneesmiddelen wordt bijgehouden op deze website 

De uitslag

Alle ouder-dieren kunnen worden gecontroleerd door door middel van een DNA test. De hond krijgt een uitslag “VRIJ” (of +/+) hetgeen zegt dat de hond het gen niet draagt, dus vrij is van de ziekte en geen drager is. Of de uitslag “DRAGER” (of +/-) dit betekend dat de hond het gen draagt, maar zelf gezond is.  Of de uitslag “LIJDER” (of -/-) deze hond heeft de ziekte. De uitslagen worden gegeven door erkende laboratoria.

Is het erfelijk… en wat betekend dat voor mijn hond?

De hond kan een volkomen normaal leven lijden, mits er geen foute middelen worden toegediend. Het is aan te raden om je dierenarts te vragen of hij/zij zich ervan bewust is dat de OES in de ‘risico’ groep valt. (en hier rekening mee houdt wanneer er medicatie wordt voorgeschreven)

MDR1 vererft altijd autosomaal recessief.  Dit betekend dat de ziekte tot uiting komt, als beide ouders drager zijn van het gen. MDR1-vrije ouderdieren geven dus altijd MDR1-vrije nakomlingen. Wanneer 1 ouder vrij is, en 1 ouder drager is worden er gezonde pups geboren, maar kan 25% van de pups drager zijn. Zolang een drager niet met een andere drager wordt gekruist, zullen er geen lijders worden geboren.

BAER

Cochleaire doofheid, ook wel congenitale- of aangeboren doofheid genoemd, ontstaat door degeneratie van de bloedtoevoer van het middenoor. Onder normale omstandigheden worden in het oor de geluidsgolven in het middenoor opgevangen, waarna de haarcellen de geluidsgolven omzetten in zenuwprikkels die naar de hersenen worden geleid, wat resulteert in het kunnen horen van geluiden. Bij een hond met cochleaire doofheid is de bloedvoorziening van het middenoor verstoord, wat betekend dat de haarcellen afsterven en geen zenuwprikkels meer over kunnen brengen naar de hersenen, wat resulteert in doofheid. Dit proces is onomkeerbaar en kan resulteren in èèn- (unilateraal) of beiderzijds (bilateraal) dove honden.

De uitslag

Alle honden kunnen worden getest dmv de Brainstem Auditory Evoked Response (B.A.E.R.) test, maar slechts enkele klinieken kunnen deze test uitvoeren. Meestal moet de hond onder volledige narcose om deze test uit te voeren. Alleen de tests welke onder narcose zijn uitgevoerd worden vastgelegd en beschikbaar gesteld in de database van de Raad van Beheer. Dit wil overigens niet zeggen dat testen die zonder narcose zijn uitgevoerd onbetrouwbaar zijn. De lijst met klinieken die het onderzoek uitvoeren vind je hier.

Is het erfelijk… en wat betekend dat voor mijn hond?

Er is helaas geen duidelijkheid over de vererving van Cochleaire doofheid. De uitslag van ouderdieren zegt vooralsnog niets over eventuele risico’s mbt deze afwijking bij nakomelingen.

Exercise Induce Collapse – EIC

Exercise Induce Collapse is een aandoening die wereldwijd slechts enkele keren gezien is bij een OES. In een Amerikaans onderzoek is aangetoond dat van de 337 testhonden 3,6% lijder en 30% drager is van dit gen. De aandoening is vooral bekend bij de Labrador, en wordt gekenmerkt door het steeds slapper worden van de hond tijdens hevige inspanning. Na ongeveer 10 minuten gaat de hond hyperventileren, moeilijker lopen en stort dan neer. 10 tot 20 minuten na het begin van de aanval herstelt de hond weer. Tijdens een aanval is de lichaamstemperatuur van de hond sterk verhoogd (>41.5 gr C). In een heel zeldzaam geval kan de aanval een dodelijke afloop hebben.

De uitslag

Alle ouder-dieren kunnen sinds enkele jaren worden gecontroleerd door door middel van een DNA test. De hond krijgt een uitslag “VRIJ” (of +/+) hetgeen zegt dat de hond het gen niet draagt, dus vrij is van de ziekte en geen drager is. Of de uitslag “DRAGER” (of +/-) dit betekend dat de hond het gen draagt, maar zelf gezond is.  Of de uitslag “LIJDER” (of -/-) deze hond heeft de ziekte. De uitslagen worden gegeven door erkende laboratoria.

Is het erfelijk… en wat betekend dat voor mijn hond?

Er zijn in Nederland geen gevallen bekend van EIC lijders binnen de  OES populatie. Wereldwijd zijn er maar enkele gevallen bekend.  EIC vererft altijd autosomaal recessief.  Dit betekend dat de ziekte tot uiting komt, als beide ouders drager zijn van het gen. EIC-vrije ouderdieren geven dus altijd EIC-vrije nakomelingen. Wanneer 1 ouder vrij is, en 1 ouder drager is worden er gezonde pups geboren, maar kan 25% van de pups drager zijn. Zolang een drager niet met een andere drager wordt gekruist, zullen er geen lijders worden geboren.

Cerebellar Abiotrophy – CA

Cerebellar Abiotrophy is het vroegtijdig degenereren van de hersencellen in het cerebellum (kleine hersenen).  Het cerebellum is het gedeelte van de hersenen wat de controle en coördinatie van de vrijwillige beweging reguleert. De klinische tekenen kan inhouden dat er een gebrek aan balans te zien is, een wijde stand van de poten (voeten staan ver uit elkaar), stijve of hoog stappende gang, ogenschijnlijk gebrek aan bewust zijn waar de voeten moeten staan (staan of lopen op de knoken van de voeten), en hoofd en lichaamsbevingen. Deze tekenen zullen snel of langzaam verslechteren. Lijdende honden kunnen op een gegeven moment niet meer in staat zijn om trappen te lopen of te staan zonder hulp. Ze hebben een normale mentale alertheid.

De uitslag

Alle ouder-dieren kunnen worden gecontroleerd door door middel van een DNA test. De hond krijgt een uitslag “VRIJ” (of +/+) hetgeen zegt dat de hond het gen niet draagt, dus vrij is van de ziekte en geen drager is. Of de uitslag “DRAGER” (of +/-) dit betekend dat de hond het gen draagt, maar zelf gezond is.  Of de uitslag “LIJDER” (of -/-) deze hond heeft de ziekte. De uitslagen worden gegeven door erkende laboratoria.

Is het erfelijk… en wat betekend dat voor mijn hond?

Er zijn in Nederland geen gevallen bekend van CA lijders binnen de OES populatie. (Er wordt ook nog maar weinig getest hierop binnen Europa) CA vererft altijd autosomaal recessief.  Dit betekent dat de ziekte tot uiting komt, als beide ouders drager zijn van het gen. CA-vrije ouderdieren geven dus altijd CA-vrije nakomelingen. Wanneer 1 ouder vrij is, en 1 ouder drager is worden er gezonde pups geboren, maar kan 25% van de pups drager zijn. Zolang een drager niet met een andere drager wordt gekruist, zullen er geen lijders worden geboren.

Bronnen
https://www.dierendokters.com
Dr. F.C. Stades, Dierenarts, specialist oogheelkunde, Diplomate ECVO
https://www.daphorst.nl
http://p-c-d.org
http://erfelijkheid.nl/erfelijkheid/autosomaal-recessieve-overerving
http://www.oldenglishsheepdogclubofamerica.org
http://www.australiancattledogenkelpie.nl