Overgewicht bij honden

Overgewicht is een overmatige ophoping van vet in het lichaam. De helft van de honden in Nederland is te zwaar. Bij mensen is dat 60 procent. De verhouding tussen lichaamslengte en lichaamsgewicht, de zogenaamde BMI (Body Mass Index) bepaalt bij mensen of ze te zwaar zijn. Voor dieren bestaat een dergelijke formule niet, maar toch is het eenvoudig vast te stellen of een hond te dik is.

De ribben en de ruggenwervels moeten met een vlakke hand net te voelen zijn. Voel je alleen maar vacht, dan is er sprake van overgewicht. Als het lichaamsgewicht van het dier minder dan 15% boven het ideale gewicht is, wordt van overgewicht gesproken. Als het lichaamsgewicht van het dier 15% of meer boven het ideale gewicht is, spreken we zelfs van vetzucht of obesitas. Bij meer dan 30% van de honden en katten in Nederland is sprake van overgewicht of vetzucht.

Hoe ontstaat overgewicht?

Overgewicht ontstaat doordat de hond meer energie opneemt dan hij verbruikt. De calorieën uit de voeding die het dier niet nodig heeft voor zijn dagelijkse bezigheden worden opgeslagen als vet. Eén van de belangrijkste oorzaken is dat de stofwisseling van al onze honden, van groot tot klein, nog steeds gelijk is aan die van hun voorvaderen: de wolven. Het huidige hondenlichaam gedraagt zich nog steeds als dat van vroeger en slaat veel te efficiënt vet (reserves) op. Het lichaam weet niet dat het niet meer nodig is om reserves op te slaan voor “magere tijden”. Dus, wanneer de hond teveel voer of een “tussendoortje” wordt aangeboden zal hij geen nee zeggen. Het weet immers niet dat er morgen weer voldoende voedsel zal zijn. Bovendien moeten de meeste honden niet meer te werken voor de kost. Bewegen is afhankelijk geworden van de “beweeglijkheid” van de baas.

Te veel eten in combinatie met te weinig beweging is de meest voorkomende oorzaak van overgewicht. Het geven van tafelresten of tussendoortjes vergroot daarbij het probleem. Daarnaast neemt het gewicht meestal toe na sterilisatie of castratie, als de voedsel opname van het dier niet verandert. Dit kan komen doordat de hormoonhuishouding van het lichaam na sterilisatie of castratie verandert en het dier wat minder actief wordt en dus minder calorieën nodig heeft.

Honger

Een andere oorzaak ligt in het verschil tussen lichamelijke en geestelijke honger. Daarbij kan lichamelijke honger nog eens worden onderverdeeld in “energie” honger en “technische” honger. Bij “energie” honger heeft het lichaam te weinig direct beschikbare energie (bloedsuiker) en moet energie worden opgenomen d.m.v. eten of verbranden van lichaamsvet. Terwijl bij “technische” honger gewoon de maag leeg is en, hoewel er geen gebrek is aan direct beschikbare energie, om vulling vraagt. Dit laatste is ook een van de redenen waarom vezelrijke “dieet”voeders op langere termijn niet werken. De hond krijgt door de volumineuze maagvulling een steeds grotere maag en daardoor steeds meer “technische” honger.

Geestelijke honger ontstaat wanneer de hond zijn natuurlijke “after-dinner” behoefte niet kan bevredigen. Niet alleen de stofwisseling van onze honden is nog steeds gelijk aan die van de wolf, maar ook het basisgedrag, van groot tot klein, stemt nog volledig overeen. Wolven gaan, meteen na een maaltijd of enige tijd daarna, altijd ergens op kauwen. Afhankelijk het aanbod kauwen ze op stokken, botten of stukken huid. In tegenstelling tot vroeger weten we dat dit niet is om speeksel te produceren of bewust hun tanden schoon te maken, maar dat door het kauwen in het lichaam endorfines worden aangemaakt. Deze endorfines geven naast een gevoel van rust ook een vermindering van angst en agressie. Door hun kauwbehoefte te bevredigen stillen ze hun geestelijke honger! Kan een hond zijn natuurlijke kauwbehoefte niet bevredigen, zal de hond, hoe dan ook, dit trachten te compenseren door op zoek te gaan naar “iets prettigs”. Heel vaak zal dit resulteren in het krijgen van iets lekkers.

Nog een veel voorkomende oorzaak van obesitas is dat, door de moderne productietechnieken van hondenvoeding, het zogenaamd extruderen/expanderen en bakken, de ingrediënten dusdanig worden oververhit dat er ongewenste veranderingen optreden in de aard van sommige ingrediënten. Vooral de vetten worden aangetast (getransformeerd) door oververhitting. Door deze oververhitting ontstaan aan de ene kant stoffen die de stofwisseling belasten en aan de andere kant tekorten, omdat bepaalde noodzakelijke ingrediënten door de oververhitting (geheel of gedeeltelijk) verloren zijn gegaan. Omdat het lichaam streeft naar een evenwicht zal de hond meer gaan eten om te trachten deze tekorten aan te vullen en op te heffen.

Gevolgen van overgewicht

Net als bij mensen blijkt overgewicht voor honden erg slecht te zijn voor de gezondheid. Overgewicht kan bijvoorbeeld leiden tot suikerziekte, hartaandoeningen, en gewrichtsproblemen. Een hond kan meer moeite krijgen op te staan, in de auto te springen, trappen te lopen, zich stijver gaan bewegen en je steeds minder graag op de dagelijkse wandeling vergezellen. Door het minder graag bewegen zal hij tot meer gewichtstoename neigen. Daarbij zijn honden met een afwijkende bouw van gewrichten (bijvoorbeeld met heupdysplasie) gevoeliger voor overgewicht. Ook het anesthesie (narcose) risico bij een operatie is groter. Over het algemeen leeft een hond met overgewicht korter.

De behandeling van overgewicht

Bij de behandeling van overgewicht, gaat het erom een juiste balans te vinden tussen de energieopname (voeding) en het energieverbruik (lichamelijke activiteit/verbranding).

• Laat de hond meer bewegen. Bouw dit wel langzaam op en overdrijf niet.
• Geef geen enkel “tussendoortje”, maar geef wanneer de hond bedelt, iets natuurlijks te kauwen dat weinig of geen energie heeft .
• Geef geen eten voordat er gewandeld en gespeeld is. Bedenk dat ook de wolf pas na de jacht te eten kreeg.
• Geef beslist geen dieet- of lightvoer. Deze voeders bevatten meestal veel vezels en weinig energie. Hierdoor vergroot je de “technische honger” en vergroot u de maag.
• Geef per dag niet meer dan 60 -75% van de aanbevolen hoeveelheid brokken.
• Vermijd vette soorten vlees zoals geit en lam.
• Zorg dat je hond zijn natuurlijke after-dinner kauwbehoefte kan bevredigen waardoor ook zijn geestelijke honger wordt gestild. Dit kan bijvoorbeeld met een gedroogd pensstaafje, bullenpees of Rawhide kluif.

Bij een ernstiger overgewicht zullen bovengenoemde maatregelen niet volstaan, en zal de hond op dieet moeten. Wanneer de energieopname beperkt wordt, zullen de vetreserves in het lichaam worden aangesproken, en zal de hond gaan afvallen. Echter, wanneer de hoeveelheid voer verminderd wordt, zal het hongergevoel bij de hond niet zomaar minder worden! De hond zal gaan bedelen, om toch zijn hongergevoel te kunnen stillen.